Zrównoważony rozwój pochodzi ze Skandynawii
Zdjęcie: Dan Magatti|Unsplash
Nie od dziś wiadomo, że kraje Skandynawskie wiodą prym na świecie jeśli mowa o świadomości ekologicznej. Ruch eko-designu rozpoczął się tam już w latach 80. XX wieku i kolejne pokolenia wzrastają w przekonaniu o jego słuszności. Drewniane domy, lniane obrusy, rękodzieło, pomimo wejścia w XXI wiek mają się tam wciąż kwitnąco. Także znany z krajów rozwijających się rozbuchany konsumpcjonizm jest obcy mieszkańcom Europy Północnej. Potrafią przez kilkadziesiąt lat nie zmieniać samochodu ani domu, ciesząc się z tego co mają i dbając o to. Dla nich liczy się trwałość i jeśli przedmiot, rzecz jest świetnie zaprojektowana i doskonale spełnia swoją funkcję, nie widzą potrzeby jej wymieniania. Gotowi są zapłacić więcej, aby nabyć przedmiot naprawdę niezawodny i ponadczasowy, który będzie im długo i dobrze służył.
Zdjęcie: S-N- Pattenden|Unsplash
Zrównoważony rozwój – dobrze bo lokalnie
Skandynawowie korzystają przede wszystkim z bogactw naturalnych dostępnych lokalnie. Bez wątpienia lokalne pochodzenie materiałów jest jednym z kluczowych założeń leżących u podstaw pojęcia zrównoważonego rozwoju. Przyjrzymy się im wszystkim bliżej w dalszej części artykułu, jednak najpierw w prostych słowach odkryjmy zasady, którym hołduje zrównoważony rozwój. A zatem lokalnie pozyskiwane materiały gwarantują, że ich transport jest ograniczony do minimum.
Zdjęcie: Sharon McCutcheon |Unsplash
Drugą zaletą lokalnie pozyskiwanych materiałów jest ich trwałość – drewno, kamień które pochodzą z danego miejsca są przez naturę dostosowane do warunków panujących lokalnie. Mamy tu na myśli odporność na warunki atmosferyczne czy chociażby wilgotność powietrza. Dodatkowo liczne pokolenia naszych przodków tak dobrze poznały tajniki i cechy znanych od wieków surowców, że możemy w pełni wykorzystać ich wcześniejsze doświadczenia i efektywnie wykorzystywać wszystkie walory.
Zdjęcie: Allie Smith|Unsplash
Wreszcie lokalne materiały to także praca dla lokalnej społeczności, a w zrównoważonym rozwoju priorytetami są właśnie społeczeństwo, ekonomia oraz środowisko. Dlatego lokalne inicjatywy mogą znacznie różnić się od siebie – inny model sprawdzi się w Afryce, a zupełnie inny w Europie. To co je łączy to kompromis oraz mądre i sprawiedliwe rozwiązania.
Zrównoważony rozwój oczami klienta
Zdjęcie: Etienne Boulanger |unsplash
W naszych czasach mamy dostęp do ogromnej ilości informacji. Do obowiązków świadomego i odpowiedzialnego nabywcy należy zgłębienie i sprawdzenie producenta oraz produktu. Oczywiście za pomocą panującej dziś w Europie Zachodniej mody na bycie eko, wiele firm próbuje budować na tym swoją sprzedaż, nie informując rzetelnie lub ukrywając niektóre fakty. Jednak takie działania są mocno piętnowane przez opinię publiczną i dzięki temu są eliminowane z naszej przestrzeni.
Na co zatem należy zwrócić uwagę, jeśli chcemy dokonywać zakupów do domu będąc w zgodzie ze swoim ekologicznym sumieniem? Przede wszystkim zwróćmy uwagę na kraj produkcji przedmiotu – i nie chodzi tu o wątpliwości co do jakości produktów z Chin. Wiele technologii, rozwiązań wywodzi się właśnie stamtąd i Europejczycy nigdy nie będą w stanie dogonić chińskiej myśli w niektórych obszarach.
Naturalnie jest jeszcze kwestia ceny, jednak coraz więcej osób przekonuje się, że bardziej płaca się wydać większą kwotę, a użytkować zakup przez długie lata, niż kupować co sezon nowy tani dywan, czy pled, który po pierwszym praniu nie będzie się już do niczego nadawał. Wystarczy prosty rachunek, aby sprawdzić, że lepiej używać dobrej jakości dywanu przez kilkanaście lat, niż kupić kilkanaście najtańszych. Ktoś kiedyś powiedział: „nie stać mnie na kupowanie tanich rzeczy”, teraz to zdanie nie mówi już tylko o finansach. Chodzi także o to, że nie stać nas już na produkowanie kolejnych ton śmieci.
Zdjęcie: Bill Oxford|Unsplash
Zrównoważony rozwój – recykling
https://skydecor.pl/produkt/koszyk-wonder-exstra-small-handed-by/
Skoro już mowa o śmieciach nie można nie poświęcić chwili kwestii recyclingu. Ponowne wykorzystanie zużytych materiałów leży u podstaw dobrego gospodarowania. Dzięki idei recyklingu powstała ogromna ilość innowacji, od technologii, przez procesy produkcji, na samych produktach kończąc. Dziś już prawie wszyscy wiodący producenci wyposażenia wnętrz posiadają w ofercie produkty wykorzystujące odpady. Co więcej wielu z nich chwali się także certyfikatami potwierdzającymi zerowy ślad węglowy, czyli nie powodują emisji tlenku węgla.
https://skydecor.pl/produkt/doniczka-na-drewnianych-nozkach-up-mid-handed-by/
Jednak wracając do kwestii recyklingu, trzeba zwrócić uwagę jak bardzo eko-design w ciągu ostatnich lat wyewoluował i jak zajmuje coraz większy obszar rynku. Najlepszy przykład innowacyjnego podejścia do kwestii powtórnego wykorzystania śmieci stanowi firma Handed By. Marka wyznacza nowe standardy specjalizując się w ręcznie tkanych koszykach, torbach i akcesoriach do wnętrz. Wszystkie produkty Handed By wykonano z pochodzących z recyklingu czy z bambusa oraz niesłychanie przyjaznego środowisku elementy produktów z drewna cynamonowego. W kolekcji marki najdziemy wygodne kosze w różnych kształtach i rozmiarach, jednak na szczególną uwagę zasługują donice na drewnianych nóżkach w topowej kolorystyce oraz w różnych rozmiarach. Pamiętajmy jak ważna jest zieleń w domu – wpływa przecież nie tylko kojąco na nerwy, ale także stanowi naturalne źródło tlenu.
https://skydecor.pl/produkt/doniczka-na-drewnianych-nozkach-up-mid-handed-by/
Jak doskonale wiemy, powtórne wykorzystanie tworzyw sztucznych spowalnia proces wyczerpywania się zasobów naturalnych Ziemi. Dlatego odpowiedzialni producenci, projektanci i konsumenci wykorzystują przetworzone tworzywa sztuczne na co dzień. Dzięki temu pomagajmy środowisku i wykorzystujemy ludzką kreatywność by znajdować nowe sposoby zmniejszenia użycia plastiku w ogóle. Na świecie jest wystarczająco dużo odpadów z tworzyw sztucznych, by powoli rezygnować z ich produkcji.
https://skydecor.pl/produkt/koszyk-wonder-exstra-small-handed-by/
Zrównoważony projekt. Przedmioty i zachowania mające zrewolucjonizować produkt
Jakie cechy powinny posiadać produkty szanujące przyrodę? Ponowne użycie i recykling, energia odnawialna i redukcja emisji to tylko niektóre słowa kluczowe zrównoważonego projektowania.
Wielofunkcyjność. Tak jak w przypadku poniższych produktów które mogą być, stolikami, koszami na kocyki, czy aktualnie czytane książki lub gazety a także stanowić element dekoracyjny w pomieszczeniu.
https://skydecor.pl/produkt/kosz-okragly-halo-handedby/
Temat od kilku lat znajduje się w centrum międzynarodowej debaty. Zajmuje teoretyków świata designu i naukowców z wydziałów wzornictwa przemysłowego uczelni wyższych. Nie ma prostych odpowiedzi, jednak odkryto już kilka ogólnych zasad. Stanowią one podstawę podczas projektowania i produkcji produktów wysokiej jakości. Chodzi mianowicie o stosowanie materiałów wielokrotnego użytku, biodegradowalnych, nadających się do recyklingu, nietoksycznych, zaprojektowanych z myślą o długiej żywotności produktu. Dzięki temu zrównoważony projekt jest wymienny, do prawy, trwały.
Zdjęcie: Corina Ardeleanu |Unsplash
Zrównoważony design poza produktem
Aby mówić o zrównoważonym projektowaniu, nie wystarczy jednak spojrzeć na produkt. Musimy wziąć pod uwagę wszystko, co jest poza nim i wokół niego. Czyli proces produkcji, wpływ produkcji na środowisko, a także wiarygodność i niezawodność firmy.
Zrównoważony projekt – opiera projektowanie nowych produktów, będących wynikiem najlepszego kompromisu między parametrami środowiskowymi i techniczno-ekonomicznymi, na ocenie wpływu na środowisko i w kwestii wyboru materiałów, kształtów i konstrukcji – Paolo Tamborrini, profesor architektury i projektowania na Politechnice w Turynie.
Zdjęcie: Victor Garcia |Unsplash.jp
Ograniczenie, ponowne użycie i recykling, montaż-demontaż-samodzielna konstrukcja, wykorzystanie czystej i odnawialnej energii, ograniczenie szkodliwych emisji, wybór materiałów, analiza, certyfikacja i dematerializacja usługi produktu. Są to niektóre słowa kluczowe projektowania, dzięki czemu można je zdefiniować jako zrównoważone. Zrównoważony rozwój, a w zasadzie spełnienie wszystkich powyższych kryteriów, wymaga złożonych ocen. Trudno nazwać je normatywnymi, jednak w dalszej perspektywie powinny doprowadzić do pewnego rodzaju certyfikatu jakości. Taka „pieczęć” czy „gwarancja” pozwoli ochronić wybory konsumentów.
Zrównoważony rozwój czyli trwałość
Zrównoważony rozwój przekłada się na coś więcej niż tradycyjny aksjomat „mniej zanieczyszczających”, trudny do rozwiązania problemu środowiskowego; dziś możesz mówić, myśleć, wybierać i konsumować inaczej.
Fritjof Capra, fizyk i teoretyk systemów napisał w 1982 roku książkę „Punkt zwrotny. Nauka, społeczeństwo i wschodząca kultura”. Stwierdził tam, że zrównoważone społeczeństwo można zbudować jedynie na podstawach eko-umiejętności i eko projektu. W związku z tym głównym zadaniem w nadchodzących latach będzie zastosowanie świadomości ekologicznej i myślenia systemowego. W efekcie ma to doprowadzić do radykalnej zmiany technologii i instytucji społecznych. A zatem „projektowanie systemowe” odnosi się do kwestii środowiskowych i wymaga zarówno racjonalności teoretycznej, jak i z wyobraźni. Zakłada trwałe i zbiorowe zaangażowanie, które obejmuje wszystkie podmioty w całym cyklu życia produktu.
Zrównoważony rozwój a kultura
Zamiast podkreślać innowacje technologiczne, interesujące wydaje się skupienie na zmianach mentalności na rzecz zrównoważonego rozwoju. Z czasem obiekty przyjmą najróżniejsze kształty i powierzchnie, ale wszystkie będą należeć do nowych zrównoważonych społeczeństw globalnych. Przyczynianie się do zrównoważonego rozwoju wymaga pewnego rodzaju kultury projektowej. Kultura ta niestety dopiero raczkuje, jednak nie możemy ignorować fundamentalnej roli projektanta. Ma on niebagatelny wpływ na poszanowanie środowiska. A wszystko dlatego, że każdy minimalny wybór i rozwiązanie przyjęte na etapie projektowania wpływa na transformację ekosystemu.
Trzeba przyzwyczaić się do złożoności, a przede wszystkim do systematycznej natury kontekstu, w którym żyjemy, produkujemy i działamy. Należy nauczyć się myśleć systemowo, to znaczy w kategoriach powiązań, kontekstów i procesów. Kiedy stosuje się myślenie systemowe, odniesienie do strukturalnych zasad naturalnych ekosystemów jest natychmiastowe. Zasady te stają się podstawowymi zasadami wszystkich żywych systemów, podstawowymi schematami życia. Projektowanie jest ideą czegoś i sposobem realizacji tej idei. Oznacza to modelowanie przepływów materii i energii do celów ludzkich.
Nowy model systemowy
Jeszcze dziesięć lat temu działalność ta była prowadzona zgodnie z modelem liniowym. Mieliśmy więc z jednej strony dystrybucję projektu i proces produkcji, a z drugiej koniec użytkowania / recykling / ponowne użycie. Dzisiaj należy przejść do modelu systemowego. Należy odejść od wizji gdzie problemy projektowania obiektów trwały w oderwaniu od miejsca, w którym zostały wyprodukowane, użyte i zutylizowane. Pora przyjąć koncepcję, w której występują „zerowe emisje”, dzięki usystematyzowaniu poszczególnych działań i efektów, na każdym etapie. Usystematyzowanie procesu determinuje zatem wyraźną świadomość wyników (pod względem ilości i jakości). Dzięki temu możemy poznać prawdziwą wartość materiałów, możemy zmieniać techniki produkcji, a także tworzyć nowe modele biznesowe.
Zdjęcie: Man Chung |Unsplash
Systemowe projektowanie pozwala także na tworzenie nowych relacji między obiektami i funkcjami (a zatem i użytkownikami). Optymalizacja, integracja lub oddzielenie, przenoszenie lub usuwanie energii i materii prowadzi do identyfikacji nowych funkcji i innowacyjnych obiektów. Branże i systemy produkcyjne, chcąc pozostać konkurencyjnymi, spoglądają w przyszłość. W ten sposób odpowiadają na potrzeby zrównoważonego społeczeństwa i odnowione wymagania rynkowe. Muszą zatem dążyć do zintegrowanych systemów, które wykraczają poza koncepcję strategii i podstawowej działalności. Odnoszą się bowiem do procesów i cykli natury. To właśnie natura, zawsze zdolna do działania z wydajnością i jakością, nieustannie się regulująca, stanowi punkt odniesienia i inspirację dla nowego modelu produkcji. Obserwacje zjawisk, praw, a następnie przekładanie ich na działanie, na procesy i na materiały, prowadzą do osiągnięcia zrównoważonej wydajności.
Zrównoważony rozwój i jego aktorzy
Aby podążać za modelem naturalnym w celu rozwiązania problemów środowiskowych powodowanych przez nasze produkcje, projektanci i przedsiębiorcy muszą w pełni zrozumieć zjawiska przemysłowe bez izolowania ich od kontekstu i opracować rozwiązania, które nie są z góry ustalone ani ograniczone zwyczajami. Model zakłada szybszą i mniej ryzykowną innowację dla firm, przy wzroście produkcji i ograniczeniu zużycia zasobów, wyższej jakości przy niższych kosztach, przy ambitnym projekcie pogodzenia celów społecznych, gospodarczych i środowiskowych. Problem jest złożony i ma charakter przekrojowy w stosunku do wszystkich ludzkich działań; dlatego ludzkie zachowania (nie tylko projektantów lub producentów) nabierają znacznej wagi i zachęcają organy publiczne i prywatne do prowadzenia ciągłych działań mających na celu promowanie zachowań poprawnych dla środowiska.
Zdjęcie: Saikrishna Saketh |Unsplash
Zrównoważony rozwój a producent
W ostatnich latach sfera interesów gospodarczych znacznie się rozszerzyła, co nieuchronnie odbije się na wszystkich sektorach. To jest zjawisko globalizacji często stosowane we wszystkich arcydziełach projektowania z przeszłości. Powstało ono w wyniku zbieżnych umiejętności przedsiębiorców, inżynierów, pracowników i oczywiście projektantów.
Zdjęcie: Robert Gramner |Unsplash
Projektant jest powołany, aby wyjść poza opracowywanie produktów przyjaznych dla środowiska. Ma także sugerować zrównoważone zachowania oraz przewidywać scenariusze po radykalnym przerwaniu z tym co dotychczas znane. Powinien zrezygnować z tradycyjnej funkcji projektanta formy/funkcji, aby stać się projektantem relacji. Poszanowanie środowiska naturalnego i innych czynników, które należą do definicji zrównoważonego rozwoju, w rzeczywistości dotykają koncepcji współpracy i dzielenia się, A te z kolei odnoszą się do umiejętności nawiązywania relacji z innymi (również z kolejnymi generacjami).
Zrównoważony rozwój oczami konsumenta
Niemal spontaniczny wpływ na wybory dokonywane w życiu codziennym to postawa konsumencka, która sprawia, że podejście ekologiczne jest prawie bezskuteczne. Jednak trzeba zauważyć, że społeczeństwo szeroko już je rozpowszechniło. Choć wciąż nie jesteśmy przyzwyczajeni do oceniania efektów generowanych przez nasze zachowania pod względem przepływów materii i energii, widać dążenie w dobrym kierunku. Pamiętajmy jak złożona jest to kwestia, ponieważ obejmuje ona również inne elementy systemu społeczno-gospodarczego. Kupujemy lub rezygnujemy z produktów lub towarów pod wpływem emocji, ale na poziomie projektowania nie jesteśmy jeszcze świadomi jaką pracę należy wykonać, aby konsekwentnie podążać tą ścieżką. Bez wątpienia brak edukacji ekologicznej jest główną przyczyną problemów ekologicznych.
Zdjęcie: Aleksandr Ljamin |Unsplash
Relacja między zrównoważonym rozwojem a zachowaniem
Nauki psychologiczne od pewnego czasu zajmują się także relacją między zrównoważonym rozwojem a zachowaniem. W ten sposób analizują reakcje na problem oraz badają sposoby i narzędzia zachęcające do zachowań odpowiednich dla środowiska. Wiele osób twierdzi, że odpowiednie postawy wywodzą się z wcześniejszych osobistych nawyków i wartości. Istnieje także teza, że zmiany na rzecz środowiska często następują z powodu nieświadomych wyborów, a nie bezpośrednio z powodu zainteresowania tematem.
Zdjęcie: Dominik Jirovsky |Unsplash
W świetle tych obserwacji jeszcze ważniejsze jest dążenie do wspólnej świadomości problemu i działań, które mają miejsce codziennie. Decydującą rolę powierzono konsumentowi, który poprzez swoje wybory może działać wymuszając większą treść etyczną i postawę ochrony ekosystemu i jego mieszkańców. Ta dalsza ewolucja użytkowników w kierunku świadomości poszanowania środowiska (a zatem siebie i innych) może mieć realne i namacalne konsekwencje na rynku. W konsekwencji nieuniknione są korekty ze strony przedsiębiorców i projektantów. Wobec braku tych nacisków rola designu mogłaby być z pewnością mniej istotna.